Ay Yerin yeganə təbii peykidir və Günəş sistemində beşinci ən böyük təbii peykdir. Ay Yer ətrafında elliptik orbitdə fırlanır və Yerdən orta hesabla 384400 kilometr uzaqdadır. Ayın diametri təqribən 3474 kilometrdir ki, bu da Yerin diametrinin dörddə biri qədərdir. Onun kütləsi Yerin kütləsinin təxminən 1,2 faizini təşkil edir.
Hafta.az-ın yazdığına görə, Ayın səthi kraterlər, dağlar və düzənliklərlə örtülüb. Bu heyrətamiz mənzərələr Ayın səthinə dəyən meteoritlər və digər obyektlər tərəfindən yaranıb. Ayın atmosferi çox nazik və seyrək olduğundan orada hava hadisələri (külək, yağış) baş vermir. Səthin temperaturu gündüzlər 100 dərəcəyə qədər qıza, gecələr isə -170 dərəcyə düşə bilər.
Ay Yer ətrafında fırlanarkən müxtəlif fazaları göstərir. Bu fazalar Ayın səthinin Günəş işığını necə əks etdirməsindən asılı olaraq dəyişir. Yeni Ay, Birinci Rüb, Tam Ay və Son Dörddəbir kimi mərhələlər Ayın orbitindəki mövqeyi ilə müəyyən edilir. Ayın bəşər tarixində mühüm yeri var. 1969-cu ildə “Apollo 11” missiyası ilə Neil Armstronq və Buzz Aldrin Aya ayaq basan ilk insanlar oldular. Bu hadisə kosmosun tədqiqində böyük dönüş nöqtəsidir.
Ayın səthində kraterlər kosmosda hərəkət edən qayalar və ya kometlər Aya dəydikdə əmələ gəlir. Bu təsir nəticəsində Ayın qabığındakı minerallar, qaya parçaları və toz səthə səpələnir və kraterlər əmələ gəlir.
Bu təsirlər Ayın səthində müxtəlif ölçülü və formalı böyük hövzələr və kraterlər yaradır. Təsir edən meteoritlərin ölçüsü və sürəti kraterlərin dərinliyi və enində müəyyənedici rol oynayır. Ayın atmosferi çox nazik olduğundan bu cür toqquşmaların təsiri daha çox nəzərə çarpır və səthdə qalıcı izlər buraxır.
Yerin yeganə təbii peyki kimi Ayın planetimizə bir çox mühüm təsiri var. Ay olmasaydı, Yerdə çoxlu dəyişikliklər baş verərdi. Bu ssenarinin mümkün nəticələri bunlardır:
1. Dalğalar və okeanlar: Ayın cazibə qüvvəsi Yerdə gelgitlərin yaranmasında böyük rol oynayır. Ay olmasaydı, gelgitlərin hündürlüyü təxminən 75 faiz azalardı. Bu, dəniz ekosistemlərinə və sahil bölgələrində həyata mənfi təsir göstərə bilər.
2. Fəsillər: Ay Yerin eksenəl meylini sabit saxlayır və müntəzəm fəsilləri təmin edir. Ay olmasaydı, Yerin eksenəl meyli zamanla çox dəyişəcək və fəsillərin kobud şəkildə dəyişməsinə səbəb olacaqdı. Bu, iqlim şəraitinə və kənd təsərrüfatı fəaliyyətlərinə ciddi təsir göstərə bilərdi.
3. Yerin fırlanma sürəti: Ayın cazibə qüvvəsi Yerin fırlanma sürətini ləngidir. Ay olmasaydı, Yerin öz ətrafında fırlanma müddəti daha qısa və günlər təxminən 10 saat olardı. Bu, atmosferdə güclü külək və tufanlara səbəb ola bilərdi.
4. Meteorların zərbələri: Ay Yeri bir çox meteorlardan qoruyur. Əgər Ay mövcud olmasaydı, daha çox meteorlar Yerə düşərək səthə böyük ziyan vura bilərdi.
5. Gecə işığı və iqlim: Ay Günəşdən aldığı işığı Yerə əks etdirərək gecələri işıqlandırır. Ay olmasaydı, gecələr daha qaranlıq və daha soyuq olardı. Bu vəziyyət gecə aktiv olan canlıların həyatını çətinləşdirə bilərdi.
6. Elmi tədqiqatlar: Ay elmi araşdırmalar üçün mühüm platformadır. Ayın səthində aparılan tədqiqatlar Günəş sistemi və kainatın dərk edilməsinə böyük töhfə verir. Ay olmasaydı, bu cür tədqiqatlar mümkün olmazdı və elmi tərəqqi yavaşlayardı.
Bu ssenarilər Ayın Yerdəki kritik rolunu və onun olmamasının mümkün təsirlərini göstərir. Ayın mövcudluğu planetimizin tarazlığı və həyatın davamlılığı üçün böyük əhəmiyyət daşıyır.
