Məlum olub ki, dezinformasiyanı təkzib edən jurnalistlərə daha az etibar edilir. Oxucu məlumatın yalan olduğundan şübhələnsə belə, həqiqəti ortaya qoyan jurnalistə o qədər də inamı yoxdur.
Hafta.az-ın “Conversation”a istinadən yazdığına görə, mediaya inamın azaldığı, dezinformasiyanın artdığı bir dövrdə yanlış məlumatı düzəltmək çətinləşir.
İnsanlar oxuduqları xəbərə ehtiyatla yanaşır, elə düşünürlər ki, yayım təşkilatları, jurnalistlər qərəzlidir. Əvvəlki tədqiqatlar məlumatların doğrulanmasının təsiri ilə bağlı ziddiyyətli nəticələr vermişdi.
Yalan xəbərləri ifşa etməyin nə qədər yaxşı işlədiyini və niyə təsir etmədiyini öyrənmək istəyən tədqiqatçılar araşdırma aparıblar. “Communication Research” jurnalında dərc edilən araşdırmada 691 iştirakçı siyasi və iqtisadi xəbərlər oxunub. Bu xəbərlərə evsizlik nisbətlərindən tutmuş fentanilin həddindən artıq dozadan ölümlərə təsirinə qədər müxtəlif iddialar daxil idi.
Bu iddiaların doğruluğuna nə qədər inandıqlarını bildirən iştirakçılar daha sonra bu iddiaları təsdiqləyən və ya təkzib edən yoxlamanı oxudular. Daha sonra onlardan bu yoxlamanı edən jurnalistə nə dərəcədə etibar etdikləri soruşulub.
Daha sonra eyni araşdırma bəzi məhsullar haqqında məlumatları ehtiva edən məqalələrlə aparılıb. Bu dəfə verilən yoxlamalarda “fakt yoxlanılıb” qeyd olunmayıb. Beləliklə, tədqiqatçılar güvənin bu etiketin təsir edib-etmədiyini anlamağa çalışdılar.
Hər iki araşdırma dezinformasiyanı təkzib edən jurnalistlərə əhəmiyyətli dərəcədə daha az inam tapıb. İştirakçılar öz inanclarını təsdiq edənlərə daha çox güvənir, digərləri isə daha çox sübut tələb edirdilər.
Tədqiqatın müəlliflərindən Randi B. Steyn “PsyPost”a "İctimaiyyət ümumiyyətlə jurnalistlərə güvənir və faktların yoxlanılmasına dair məqalələrə etibar olduqca yüksəkdir. Amma həqiqətdir ki, ictimaiyyət fakt yoxlamalarına və jurnalistlərə ümumiyyətlə etibar etmir, lakin onların fakt-checking/təkzib yazılarına çox inamsız olduqları bir həqiqətdir. Şübhələr daha çoxdur” deyib.
Tədqiqatçılar əlavə edirlər ki, buradakı düzəliş, yayımçıların xəbərlərindəki səhvləri düzəltmək üçün dərc etdikləri imtinalar deyil.
Alimlər maraqlı nəticə ilə də qarşılaşıblar: İştirakçılar məlumatın düzgünlüyünə şübhə etsələr də, onu təkzib edən jurnalistlərə etibar etmirdilər.
Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, bu, hekayənin ifşa edilməsi sürpriz yaradır, insanlar təsdiqdən daha çox dəlil axtarır və jurnalistlərin qərəzli olmasından şübhələnirlər.
Təəccüb doğuran daha bir nəticə ondan ibarətdir ki, xəbərin təkzib edilməsi iştirakçıların iddia ilə bağlı fikirlərini dəyişsə də, onların jurnalistə inamı yenə də sarsılır.
"Yanlış məlumatları düzəltməyə çalışan jurnalistlərə (və ya hər kəsə) qarşı bir yığın var" deyir Steyn.
Tədqiqatçılar deyirlər ki, ictimaiyyətin dezinformasiyanı təkzib edən xəbərlərə necə və niyə etibar etməsi ilə bağlı daha çox araşdırmaya ehtiyac var.
“Jurnalistlərin qarşısında duran vəzifə, informasiyanı təkzib etmək üçün görünmədən onu necə ifşa etməyi tapmaq ola bilər”, - məqalə müəllifləri “Conversation” üçün məqalələrində yazır.
